مشاهیر قلعه گنج

فرهنگ عامیانه
گرمی است . این دانشی ها عبارتند از آداب و رسوم ، تولد ، مرگ ، ازدواج ، و نحوه زندگی ، کشاورزی ، جشن ها ، پیشگوئی ها ، خرافات ، طبایت ها ، بازی ها ، آوازها ، قصه ها ، و سایر آداب و اعتقادات که بیانگر چگونگی تفکر و نحوه ی زندگی مردم در طول اعصار مختلف است .
فولکور متشکل از دو جزء به معنای دانش عوام و به معنای دانشی ها و برای اولین بار در انگلیس به عنوان مقاله ای قرارگرفت که درباره ی دانش عامیانه و آداب و رسوم سنتی بود . بعدها توسط رشید یاسمی عنوان مقاله ای به معنای دانش عامیانه و دانستنی ها ی مردم انعکاس یافت .
ویژگی و خصوصیات فرهنگ عامیانه
1- برپایه میراث و اصول تمدنی قدیمی و کهن بنا شده است .
2- باهیچ گونه و روش علمی و استدلال منطقی همراه نیست
3- ابداع کننده و زمان شروع آنها مشخص نیست .
4- مقدار زیادی از آن اعمال و رفتارهای بی ادبانه و خارج از نزاکت که در ادبیات رسمی جایی ندارد .
از آنجایی که در فرهنگ ایرانیان ادبیات و علوم در انحصار طبقه اشراف و دربار بوده است در کتب تاریخی کمتر می توان نشانی از اوضاع فرهنگ عامیانه مردم ایران یافت . بنا براین می توان چنین پنداشت که جزئیات زندگی عامه مردم ایران به حالت مظلومانه در پشت وقایع تاریخی ، اجتماعی مانده است . پس برای ریشه یابی فرهنگ عامیانه باید هر کدام از گونه های مختلف آن را تجزیه و تحلیل کرد .

اعتقادات رایج
1- اعتقاد دارند که چشم زخم یا شوری چشمی قدرتی دارد که می تواند بسیاری از کارها را از حالت عادی خارج کند و برای از بین بردن قدرت آن باریختن آب دهان بر روی فرد یا شی ء مورد نظر از قدرت چشم زخم می کاهند برای این که چشم زخم زنان بر روی نوزاد اثر نکند نزدیکان آن نوزاد مقداری از موهای خود را برروی آتش می سوزانند .
2- گربه کشتن و به دنبال شغال رفتن نحس می دانند .
3- مو محافظ انسان است و زنان زائو را در مقابل اجنه محافظت می کند .
4- پاشیدن جو و گندم به اطراف خانه منزله حصار و پاسبانی است .
5- در شب نمک و شیر از خانه بیرون نمی برند زیرا باعث کم شدن رزق می شود .
6- دخیل بودن و دستمال اویختن به درختان موجب آوردن حاجات می شود .
7- خواب دیدن دعوت و بخشش مرده را نحس می پندارند .
8- باز شدن در کوزه یا لوله و هر چیز استوانه ای به طرف کسی علامت جنگ است .
9- روز شنبه ، دوشنبه ، چهارشنبه ، به عیادت مریض و پرسه نمی روند.
10- در کتاب گرفتن و دعا گرفتن برای بیشتر بیماریها مانند چشم زخم و غیره مفید است .
11- شنبه و یک شنبه به طرف آفتاب مسافرت نمی کند .
12- یکشنبه و جمعه به طرف قبله مسافرت نمی کنند .
13- سه شنبه و چهارشنبه به طرف شمال مسافرت نمی کنند .
14- پنجشنبه به طرف جنوب مسافرت نمی کنند .
15-هنگامی که خشکسالی بود و باران نمی آمد رسمی بدین طریق بود که تکه سنگی را داخل خمیر آرد می کردند و به آن خمیر نام می پختند و آن نان ها را بین مردم توزیع می کردند اگر نانی که سنگ در آن است قرار گرفته به هر کس می رسد او را می گرفتند و با دست مشتی به پشتش می زدند ، می گفتند بگو کی باران می آید هنگامی که نانها را بر در خانه ها توزیع می کرد این شعر می خواندند .
ای خدا یوربده بارون بده جوجه جوکارون بده
از رن به مسکینن بده گندم به سالارن بده
جای سالارن کجاست زیر تخت مصطفی است
مصطفی در منبر است منبر پیغمبر است .
می روم پیش علی می کشم قوچ و نری
هر هر میش لاغری دنبه بشون بپروری
16- درخت به عنوان پاسبان انسان است است و اگر درختی که بر در خانه است زود و پژمرده شود برای آن خانه نحس است.

غذاهای سنتی :
- فراورده های گوشت :
1- تباهگ : گوشتی که مدتی در آب جوشانده و سپس آن را خشک می کند و در هوای آزاد نگهداری می کنند تا چند هفته بعد مورد مصرف قرار گیرد .
2- حلوا خرما : چنگال . ترکیبی از خرما ، روغن ، و نان که به آن سمونوک نیز می گویند .
3- مدر : ترکیبی از دوغ ، خرما ، روغن و آرد می باشد .
4- مستوک : خرمای آفتاب زده که در برگهای نخل کمتر از 500 گرم بسته بندی می شود .
- فراورده های شیر:
1- لچ : شیر جوشانده که داخل کیسه به مدت چندین روز نگهداری میشود.
2- مسکه : روغن حیوانی قبل از جوشاندن که به آن کره می گویند .
3- شلک : گیاهی است که بیشتر در کشتزارها می روید و به صورت بخته مصرف می شود .
4- سمسیل : گیاهی شور که چاشنی غذا است و جای سبزی مصرف می شود .
5- ترشالک : گیاهی ترش که در شنزار می روید و به صورت خام مصرف می شود .
- انواع نان
1- تیمش : نان نازک که روی تابه می پزد.
2- سیلک : نان معمولی که روی تابه می پزد .
3- پتیری : نان که روی ریگهای داغ یا سنگ می پزد
4- قرسک : نان خمیری ضخیم که داخل تنور می پزد .

سنت ها و آداب و رسوم
سنت در لغت به معنی راه و روش ، طریقه و عادت است و به مفهوم دینی عبارت است از رفتار و اعمالی که نفس صریح کتاب دینی درباره آن وجود ندارد . مفهوم غیر دینی آن در مردم شناسی مورد مطالعه قرار میگرد .
معمولا به صورت جمع و مترادف با آداب و رسوم بکار می رود . در این زمینه سنت و آداب و رسوم عبارتند از اعمال و رفتارهایی که در خانواده ، قبیله و جامعه از زمانهای گذشته به ارث رسیده و برای انجام آن اعمال در رفتار ، دلیل منطقی یا دستور صریح یا قانون مدنی وجود ندارد . سنن و آداب و رسوم که در شمار دانش عامیانه ( فولکور ) محسوب می شود دارای چندین ویژگی است که عبارتند - رواج و اجرای آن عمومیت داشته باشد
- اجرای آن در جامعه تداوم داشته و حداقل از یک نسل به ارشاد رسیده باشد بطور عادی و غیر اجباری افراد جامعه به آن عمل کنند .
هر سنت معمولاً در بدو پیدایش بدعت شمرده می شود و رفته رفته به دلیل تکرار به سنت مورد قبول عامه تبدیل می گردد . گاهی انسان اعتقادات خرافی را با سنت ها و آداب و رسوم درهم می آمیزد که باعث پیدایش گونه های متفاوت اعتقادات و سنت ها می گردد . از آنجا که آداب و رسوم جزء زندگی معنوی محسوب می شود . باورهای یک قوم در ارتباط با شرایط زیست محیطی یا باورها اقوام دیگر متفاوت است ، زیرا آداب و زاییده آنها نیستند ، بلکه طی قرون متمادی در طول زندگی نسل ها مختلف بوجود آمده اند ، با مطالعه این باورها در کنار عناصر دیگر فرهنگ ، می توان نحوه زندگی و تفکر آن قوم را شناسایی کرد .

انواع بازیها :
1- بازیهای رقابت گروهی 2- بازیهای رقابت فردی
1- بازیهای ( رقابت گروهی )
1- رمازا :
در این بازی که در زمینهای شنی و نرم انجام می شود ، افراد به دو گروه تقسیم می شوند . یک گروه به عنوان مهاجم و یک گروه به عنوان مدافع کار دفاع از یک نشانه که به آن آب ( یو ) می گویند برعهده می گیرند . هنگامی شروع بازی نفراد با دست راست و پای چپ را از پشت یا بالعکس گرفته و با سروسینه و یک دست دیگر به حریف حمله می کنند . هر کس پای او به زمین برخورد کند خود به خود از دور بازی حذف می شود . گروهی که مهاجم هستند سعی دارند یاران خود را بیشتر به نشانه آب برسانند وگروهی که محافظ هستند . سعی در درفاع از آن نشانه و دور کردن حریف دارند در پایان نفرات گروه مهاجم که به آب رسیده اند با نفرات گروه محافظ که هنوز در دور بازی هستند سنجیده می شوند هر گروه که نفرات آنها بیشتر باشند برنده است و در دور بعدی می توانند مهاجم بازی شوند .
2- چه گریستکا :
این بازی حالت کشتی آزاد است که دو نفر سر و گردن و پاو دست همدیگر را می گیرند تا چه کسی پیروز خواهد شد .
3- چوس :
این بازی همان کشتی سنتی است : دو نفر هم وزن همدیگر می گیرند ، تا حریف خود را به زمین بزند ، اگر کسی پای خود را پشت پای حریف بدهد خطا است و به آن ( پاپلنگ ) می گویند .
4-پت پ توکا :
نوع بازی گروهی
رقابت : فردی
تعدا بازیکن : نامحدود
میدان بازی محیط اطراف یک نشانه به آب معروف است .
شیوه انتخاب نگهبان آب : سرگروه بازی با یک سلسله اسم های بازیکنان را می خواند . آخرین اسم نام هر کس شد او باید نگهبان آب باشد . این اسم ها عبارتند ییلک ، بیلک ، ترکن ، ، تمیلک ، می پر ، تازی ، کلم ، بشماره ، تاسک ، توسک ، مردک ، روسک .
نحوه بازی بدین ترتیب یک نفر نگهبان آب می شود و بقیه بازیکنان می خواهند به طور مخفیانه و سریع خود را به آب برسانند ، نگهبان قبل از اینکه بازیکنان به آب برسند باید آنها را بادست لمس کند یا با سی ء ضربه ای به آنها بزند به این ترتیب آن بازیکن حذف می شود .
نحوه بازی در شب . در شب لازم است نگهبان فقط بازیکنان را ببیند و افرادی که می بیند باید به کمک او بیایند و زدوتر دیگر بازیکنان را پیدا کند .
5-گرمچکا :
ابتدا بازیکنان به دو گروه تقسیم می شوند . یک گروه دور هم جمع می شوند یکی شیی ء را داخل پاها و دست ها ی یکی از اعضای گروه قایم می کنند گروه مقابل باید بگویند که شی داخل دست های چه کسی است و هر کس او را پیدا کرد باردیگر خود قایم کنند آن در میان گروه می شود .

گویش
ریشه و گویش قلعه گنج در زبانهای ایرانی
گویش مردم رودبارزمین ، کهنوج ، قلعه گنج و سایر مناطق همجوار در دوره جدید زبان فارسی مربوط به شاخه زبانهای مرکزی و جنوب ایران است که به شاخه گروه جنوبی غربی میانه حروف به پهلوی ساسانی و اشکانی پیوند می خورد و در دوره ی باستان دنباله زبان فارسی باستان است . با بررسی و مطابقت واژگان و لغات فارسی باستان میانه با گویش مردم رودبار زمین ، به این نتیجه می رسیم که این گویش در مقابل تحولات صوتی و واژگانی زبان نسبت به دیگر گویش های زبان فارسی کمتر دچار تحول و دگرگونی شده است . مصوتهای مرکب و تلفظ باستانی و میانه بسیاری از لغات در این گویش گواهی برای تأئید این مطلب است که گویش نسبت به دیگر گویش های فارسی به زبان فارسی میانه و باستان نزدیکتر است . همچنین وجود لغات و اصطلاحاتی که معادل آنها در گویش های فارسی یافت نمی شود ، بیانگر این است که این گویش بسیاری لغات ، اصطلاحات وفرهنگ ایران باستان را زنده نگه داشته است اما امروزه تحولات دنیای نوین شکاف زبانی را بین بزرگسالان و تحصیل کردگان جوان بوجود آورده که موجب غفلت در این گنجینه زبانی شده اند .